Özel yapılar, sıra dışı kalıntılar, farklı söylemler?
KLAROS
Delphoi’den de eski bir kehanet merkezi…
Kahinler yardımıyla tanrılarla ilişki kuran ziyaretçiler, gelecekleri hakkında bilgi sahibi olmak, öldükten sonraki yaşamın varlığına ilişkin sorularına cevap almak, kimi zamanda; tanrılardan isteklerde bulunmak üzere, bu tip merkezlerde yılın belli zamanlarında gelip kalmışlar!
‘Kurban’ elbette tüm bu ibadetin özü! Kan akıtarak, bir manada isteklerin gerçekleşmesine yardımcı olunur, tanrılara da kulluk görevi tam manasıyla yerine getirilir.
Klarius, Klarios ya da Klaros! Adı ne olursa olsun, burası ‘Monto’nun ve ‘Mopsos’un kenti.
Diğer antik yerlerde karşımızı çıkmayan çok farklı özellikler barındırıyor; bu kent! ‘Hekatomb! mesela. Ayinlerde, kurban kesme törenlerindeki hayvanların bağlandığı blok. Burada bulunan; 4 sıra halinde 100 adet hayvanın aynı anda bağlanmasına olanak sağlayacak kadar büyük!
Bu ölçütler ile dünyada tek!
İkincisi ise; 10 metreye kadar ulaştığı varsayılan devasa ‘Apollon’, ‘Artemis’ ve ‘Leto’ heykelleri! Bu ölçüdeki eserleri başka yerlerde görmek olası değil! Sadece Klaros’da var!
Bu çok başka gerçekten; ‘Delphoi’deki kehanet merkezine, ‘Helen’ ırkı dışında hiç kimse alınmazken,
Klaros ziyaretçileri arasında, Britanya’dan, Afrika’dan gelen kişiler var… Özel!
İzmir’in ‘Menderes’ ilçesi ‘Özdere’ beldesi burası. İzmir merkeze yaklaşık 70 km. mesafede.
Klaros’un kökeninde, Girit’den geldiğine inanılan ‘Akha’ göçmenlerinin, yerli halk ile karışımını görüyoruz. Yine Yunan asıllı ‘Thebai’den sürülen bir grubun da, bu kıyılara ulaştığını, ancak yerel halkın bu göçmenleri içerilere kabul etmediği ve kıyı şeridinde yaşamaya zorladığı bilgileri var.
Smyrna; yani bugünkü İzmir. Kuruluşuna dair ilk bilgiler buradan?
‘Makedon’ imparator Büyük İskender bölgeyi işgal eder. ‘Pagos’ günümüzdeki Kadifekale ‘de uyurken rüyasında bu bölgede yepyeni bir kent kuracağına ilişkin rüyayı görür. Komutanı, ‘Lysimakhos’u bu işi araştırmakla görevlendirir.
Sonrasında; bölgedeki kehanetleri ile ünlü ‘Klaros’ kahinlerine başvurup, konu ile ilgili geleceği okumalarını ister!
Kahinler bir süre sonra, burada yepyeni bir kentin kurulacağı bilgisini verirler. Kehanet gerçekleşir. ‘Smyrna’ kurulur.
Biliciliğin merkezi olarak kabul edilen Klaros’un ilk kurulumuna ilişkin olarak İ.Ö. 13 veya 12.Y.Y.’lara işaret ediliyor?
‘Monto’nun ve ‘Mopsos’un kenti dedik buraya! Antik Atina’nın ‘Thebai’ kentinden buraya göçenler arasındaki ‘Monto’; rahip ‘Teiresias’ın kızı! Burada bir bilicilik merkezi kurmak adına Delphoi’den görevli olarak geldiği rivayet? Fakat Monto bunu gerçekten istiyor mu; soru işareti? Zira Klaros’a geldikten sonra sürekli ağladığı, ‘Thebai’yi çok özlediği ve döktüğü gözyaşları ile ‘Galesion’ dağındaki suların kabararak bugün dahi Klaros’da gördüğümüz sulara dönüştüğü söylenir. Ales deresinin uzantısı diyebiliriz! Mit Efsanesi?
Klaros’da görev yapan kahinler, törenler öncesinde bu kutsal sudan içerek gelecek hakkındaki bilgilerini aktarmışlar yıllarca!
Fakat Klaros’un asıl önemli yılları ‘Mopsos’ döneminde! ‘Monto’dan sonra!
‘Monto’ yıllar içinde ‘Rhacios’ ile evlenir ve bu evlilikten ‘Mopsos’ dünyaya gelir!
Büyüdüğünde, Kahin olarak kendinden öncekileri fazlasıyla gölgede bırakır. Daha da ötesinde ‘Akha’nın yani antik Yunan’ın iki önemli kahininden biri olur; ‘Calchas’ ile beraber!
Meşhur ‘Troya! Savaşı’ndan sonra ‘Calchas’ ‘Mopsos’ ile yarışmak için kente gelir. Kehanetlerde ‘Mopsos’, ‘Calchas’ı yener! Ve; ‘Calchas’ kahrından ölür!
1886’da ‘Carl Schuchhardt’, kenti ilk olarak saptamış. 1904 ise, ‘Theodor Macridy’ yerel halkın da yönlendirmesi ile ilk bulgulara ulaşmış, antik kente dair.
1913’de ‘Charles Picard’ ismine rastlanır; Klaros buluntularına dair!
‘Theodor Macridy’ ile birlikte çalışmaları söz konusu. Birkaç buluntuya ulaşıyor olsalar da 1. Dünya Savaşı, her yeri kasıp kavuruyor ve araştırmalarda duruyor elbette. İlk kazılarda elde edilenler; güneydeki ‘Propylon’, doğudaki ‘Eksedra’ ve 125 kadar da yazıt!
Klaros ile ilgili yeni arkeolojik araştırmalar için tam 40 yıl beklenmiş!
1950 ve sonrasında ki ‘Louis Robert’ dönemine dek… Gerçekten önemli ama!
10 yıl süren bu çalışmalarda kente dair son derece özel bilgi ve buluntular saptanmış! ‘Apollon’ ile ’Artemis’ tapınakları, Apollon, Artemis ve Leto’nun kült heykelleri, sunaklar, yazıtlar, güneş saati ve protokol koltuğu gibi çok önemli buluntulara ulaşılmış!
İ.S. 2. Y.Y.’da bir kez daha önem kazanan Klaros’un antik döneme ilişkin bir özelliği daha var! ‘Katagogeion’.
Yani misafirhane! Birbirine benzeyen bu küçük yapılar; oda, mutfak ve banyodan oluşuyor. Klasik bir konaklama tesisi gibi. Ayin ve kurban törenleri için kente gelip burada birkaç gün geçiren ziyaretçiler için tasarlanmış.
1988’den başlayarak yaklaşık 10 yıl kadar süren üçüncü etap kazı çalışmalarına, ‘Juliette de La Geniere’ başkanlık yapıyor.
Bu çalışmalarda da ‘Apollon’ ve ‘Artemis’e adanmış arkaik ve Helenistik sunaklar, bin beş yüz civari ‘Figürin’, iki adet mermer arkaik kuros heykeli, çeşitli heykel başları ve ünlü ‘Hekatomb’ bulunuyor!
Klaros; yıllar, yüzyıllar geçse de sanki her an yeni bir tarihsel oluşuma, buluntuya gebe gibi!
Nitekim; yine yıllar sonra, 2001 yılından itibaren Prof. Dr. Nuran Şahin başkanlığında yürütülmeye başlanan kazılarda, ana kent ‘Notion’a ulaşan iki kutsal yol, bir kuros heykeli, ve sunaklar ortaya çıkarılıyor. Ancak hepsinden önemlisi;
Klaros’un, Delphoi’den daha eski bir merkez olduğu kanıtlanıyor!
Bu bilgi; belki de bulunanlardan son derece daha önemli!
Burayı başka biçimde özel kılan olgu ise; inanç! Ve kişisel inançlardan elde edilen maddiyat!
Bu bir ticaret! Şimdi; iş’in özeline bakalım; kehanet için alınan paralara?
Her soru ve cevabın bir ücreti vardır! Kahinlere ödenen para, tanrıların isteğine göre alınır? Kahin aracıdır… Ancak parayı alan odur?
Ayinlerde kurban edilen hayvanlar… Kesildikten sonra rahiplere, ya da kahinlere bırakılır! Kanın akıtılması yeterlidir! Doğal olarak onlar da, bunları değerlendirirler; ticari anlamda!
Klaros ve kehanet… Ve tabi ticaret!
Bu antik bilicilik merkezi; yüzyıllar içinde binlerce sırrı yaşadı, kah çözüm buldu, kah sırlar altında ezildi! Ama dünya bilicilik sahnesindeki en önemli rolü oynamayı, bir biçimde başardı!
İ.S. 4. Y.Y.’da terk edildiği düşünülen Klaros, bugün bile antik dünyanın konuştuğu en özel yerlerden! Ve bu, hiç bitmeyecek!
