Anadolu coğrafyasında bir ilk!
LAGİNA…
Kutsal alanların belki de en önemlisi?
‘Lagina’ bir kutsal alan o nedenle antik bir kent yerleşimi olarak değerlendirilemez. ‘Hekate’ye adanması ile çok özel.
‘Stratonikeia’nın kutsal alanı oluşu, burayı çok öne çıkarıyor!
O ünlü ‘Delphoi’den de önce var olan kutsal alanlar mevcut, ülkemizde! ‘Klaros’ gibi.
Belki ‘Hekate’ tapınağının ev sahibi ‘Lagina’, bunlardan biri? Belki de fazlası var.
‘Lagina’ ülkemizde tarih araştırmacılarının ustası sayılan ‘Osman Hamdi Bey’ ile kazılmaya başlanmış. Dış yardımlar, destekler olmadan, yerli arkeologlarca kazılan ilk yer!
‘Stratonikia’ya yaklaşık 15 km. mesafede. Bu iki yerleşim arasında kutsal bir yolun varlığından söz edilir. Benzer örnekler çok görülür tarih sahnesinde.
Çevrede ‘Yatağan Termik Santralı’nın ucube yapıları var. Ama, bu çirkinlik bile bozamıyor sihri! Ne Stratonikeia’da; ne de Lagina’da!
‘Lagina’ya ulaşmak sıkıntılı. Tabelalar yetersiz, dönüş yeri problemli. Ama sizi karşılayanlar tüm bu olumsuzluğu yok ediyor. Mesela antik yerleşimde bize katılan bayan son derece bilgili, işinin ehli ve yardımseverdi! Hepsi öylemi bilmiyorum?
Yalnız burada ‘su’ dışında bir şey bulmak imkansız. Diğer ihtiyaçlarınızı yanınızda götüreceksiniz.
İlginç olan; ‘su’ dışında bir şey yok ama, yerleşimle ilgili hediyelikler, çantalar, biblolar bulmak mümkün? Satın alabilirsiniz, hatıra anlamında!
‘Lagina’dan günümüze kalanlar ya da çıkarılanlar, büyük bir alanı kapsamıyor.
En fazla iki saat gibi bir sürede ‘Lagina’ gezilir ve fotoğraflanır. Profesyoneller için süre değişebilir?
Ben genelde antik yerleşimlerde dolaşa dolaşa en uca, kentin bitimine kadar gider; oradan geriye kent girişine doğru film, foto çeke çeke gelirim. Asistanlar ve diğer kameramanlar da buna ayak uydurur.
Elbette bu tip özel yerleşkeleri çekmeden çok önce, ciddi bir araştırma yapılır; ve kent içi rota ona saptanır. Lagina’ da da elbette böyle yaptık!
‘Hekate;’ o ünlü ‘Olympos’ tanrıları ile ilişkisiz! Anadolu topraklarına özgü bir tanrıça!
Bu özellik; yerleşimi farklı biçimde önemli kılıyor. ‘Hekate’ ile var; ‘Lagina’!
Başka bilgiler de var. ‘Zeus’un bu tanrıçayı herkesten üstün tuttuğu; karada, denizde ve gökte yetkiler verdiği gibi?
Mitolojik elbette! İnanmak sizin elinizde!
Diğer yandan ‘Hesiorodos’da, ‘Hekate’den çok söz etmiş.
Mitolojide ay, gece, karanlık, büyü, sihir gibi özel durumların tanrıçası olarak yer alınca; Hekate’ye farklı bir göz ile bakıyor insan doğal olarak! Elbette bir mit! Gerçeği kanıtlı değil ama, yaşamın tam da ortasında o yüzyıllarda!
İşte o tanrıçaya adanan tapınak da ‘Lagina’nın tam ortasında. Beş basamakla çıkılan,’korint’ düzenli sütunlarla yükselen bir yapı! İlginçtir; ‘Ion’ düzenli sütunlar da var… Günümüze gelebilen bilgilerle paylaşıyoruz bunları!
29 x 22 m. ebatlarındaki tapınak için günümüze ulaşan sütun sayıları ve genel oluşum ne yazık ki çok az!
8 x 11 sütunlu olduğu düşünülüyor. Elde edilen kısmi bilgiler doğrulansa; yapının ihtişamı anlamında daha rahat konuşup yazacağız! Ancak bu bilgiler ile de ihtişamlı diyebiliriz. Ya da öyle düşünelim…
Yerel halk; Lagina’ya ağızlarına geldiği üzere ‘Leyne’! demiş…
‘Leyne’de ‘Ahmet Tırpan’ı unutamayız! 199’lı yıllarda buraya çok emek harcayan, kenti kazan ekibin başı.
‘Osman Hamdi Bey’in başarısı elbette başka ama; ‘Ahmet Hoca’nında; ‘Lagina’ da farklı bir yeri var! ‘Ahmet Tırpan’; bu farklı yerleşke ile ilgili çok çalışmış…
‘Osman Hamdi’den söz edince; ‘Halil Ethem Beyi’ atlamamak mümkün mü? Onun da emeklerine sağlık. Işıklar hepsinin üzerlerinde olsun. ‘Lagina’da hepsinin katlıları var!
‘Osman Hamdi bey’in kazıları yaklaşık olarak 2 yıl kadar sürüyor ‘Lagina’da.
Ve üstte yer alan köyde yaşıyor bu sürede! Şu an bir müze ev burası.
Buralara gelirseniz mutlaka görün derim. Döneme ait materyaller, ev eşyaları. Ustanın eserleri vs. görülebilir. Tabelalar var. Bulursunuz mutlaka!
Bölge tarihi I.O.3 binlere kadar gidiyor
I.O. 8 Y.Y.’da küçük yerleşimlerin izleri varmış, tüm bu coğrafyada!
I.O. 205’de Makedon kral ‘Philip’in istilası ile karşı karşıya!
İstilalar bu tip yerleşimlerde hep vardır. ’Lagina’da asıl istila yıllar sonra; I.O. 197’de ‘Rodos’lular tarafından!
Roma döneminde I.O. 40’lı yıllarda ki iç kargaşalar burayı direkt etkilemiş!
Şaka değil I.Ö. 3000 binlerden eski Tunç çağından beri var olan bir tarihi anlatmaya çalışıyoruz!
Burası ‘Muğla’ ilimizin ‘Yatağan’ İlçesi ‘Turgut’ mahallesi…
Yerleşke; Yatağan- Muğla karayolun üzerinde; içeride yaklaşık 10 km. mesafede.
‘Lagina’da ‘Hekate’ tapınağından arta kalanlar dışında etkileyici buluntular ilginizi çekecektir. Bunlardan bir tanesi ‘Propylon’, anıtsal giriş kapısı. Zaten o ünlü kutsal yol, bu kapı ile kente bağlanıyor.
I.O. 6 .Y.Y’ da ‘Lagina’ya çok yakın bir kutsal alan daha varmış. Buranın adı ‘Koranza’!
‘Lagina’ ve ‘Koranza’nın, yani bu iki kutsal alanın ilişkisinden söz edilir!
‘Lagina’ ‘Hekate’ ile anılırken, ‘Koranza’, ‘Apollon’ ve ‘Artemis’ ikiz tanrı ve tanrıça ile anılmış! Kesin bilgiler yok ama!
‘Lagina’ ziyaretçileri, ‘Altar’ yani kurban kesim ve sunak alanı ile, ‘Peribolos’ kutsal alanını çevreleyen duvar ünitelerini kısmen göreceklerdir?
Daha önce de söz ettik ‘Ion’, ‘Corint’, ve hatta ‘Dor’ düzenli sütunlardan günümüze kalanlar da kısmen görülebilir!
‘Lagina’ bir ‘Karia’ yerleşimi olarak ele alınıyor. Geçmişi çok daha eskilere gitse de.
Yerleşimde kazılar sürüyor. ‘Bilal Söğüt’ kazı başkanı.
İlginçtir 1993’de başlayan kısmi kazılar, 2012 de sonlandırılmış. Sonrasında yedi yıl hiçbir şey yapılmamış buraya dair.
Tanrıça Hekate’nin kelime anlamı ‘uzakta ama en parlak’!
Üç gövdeli yapısının, kadının yaşam evrelerini ortaya koyduğu düşünülüyor!
Çocukluk, annelik ve büyük annelik!
‘Hekate’ bazen dört gövdeli olarak da tasvir edilmiştir bu arada! Meşale, hançer, kırbaç, ve anahtar ile betimlenir…
Şu anahtar işine bir bakalım!
Tapınak girişinde ortaya çıkarılan yazıtlarda anahtar taşıyan rahip ve rahibe isimlerine rastlanmış. Ayrıca değerlendirilmeli!
‘Lagina’da ‘Hekate’ye adanan şenlikler her yıl düzenlenirmiş. Dikkat; dört yılda bir bu şenlikler çok daha görkemli olarak kutlanırmış. Ve olası; süreleri daha uzun olurmuş! İşte bu şenliklerin yapıldığı birkaç günde, anahtar taşıma törenleri düzenlenirmiş.
Kitabelerde de taşıyanların adları geçtiğine göre önemli! Anahtar bir simge tabi?
Yeni bir yaşamın başlangıcı mı; yoksa bitişimi?
Kilidin açılması ya da kapanması gibi ya da çok başka olgular mı gözetilmiş bu törenlerde, bilinmez!
‘Lagina’nın sihri, tarih sahnesinde uzun yıllar sürmüş. Roma döneminde de var olan bir olgu bu. Antik yerleşim kargaşalıklar neticesinde yerle bir edilince I.O.27’lerde ‘İmparator Agustus’ buraya ciddi bir kaynak ayırmış yeniden oluşum için. Ve yerleşke ayağa kaldırılmış!
Hristiyanlığın kabulü ile buranında önemi azalıyor ve tapınaklar da kiliseler de yükselmeye başlıyor!
Burada ‘Yusuf Baysal’ başkanlığı kazılarında elde edilenlerin varlığından söz ediliyor. Ve Bodrum Müzesi adres gösteriliyor. O buluntuların, kent ile ilgili ‘Geometrik dönem’e tarihlenmesi söz konusu!
Dolunayda dolaştığına inanılan ve yürüdüğü yerlere çörek, yumurta, balık, peynir gibi gıda maddeleri dökülürmüş! ‘Hekate’ bunlardan mı besleniyordu?
Başka açıdan ‘Hades kapısı’nın koruyucusu ‘Kerberos’a atfen ‘Hekate’ tüm köpeklerinde sahibi sayılırmış!
Hikaye bunlarla da bitmiyor! Fazlası var?
Muğla’da; Yatağan civarına yolunuz düşerse, bu antik yerleşimi mutlaka görün.
Mitolojiye, mistizme ilginiz varsa özel olarak gidin.
‘Lagina’da yerleşik kazılar devam ediyor. Ve zaman geçtikçe kesinlikle bambaşka buluntular önümüze gelecek. İşte o zaman belki yerleşkeyi daha iyi tanıyacağız?
